Régis Gonçalves | Het Verbeterhuis

Régis Gonçalves | Het Verbeterhuis

Wilde Beesten Moet Men Temmen.
1603, Amsterdam

Régis Gonçalves schrijft over deze expositie: 'Het eerste idee voor dit project Het Verbeterhuis was het maken van een connectie tussen Brazilië en Amsterdam voor de viering van 750 jaar Amsterdam. De connectie werd bekend: het Braziliaanse hout, Pau Brasil, Caesalpinia Echinata, dat in het tuchthuis het “Rasphuis” door de gevangenen geraspt werd om rode kleurstof voor de textielindustrie te verkrijgen. Het Rasphuis was bedoeld om jonge criminelen tijdens hun gevangenschap een vak te leren, zodat ze daarna terug naar de maatschappij konden. Tijdens het onderzoek heb ik stap voor stap verschillende facetten van het Rasphuis ontdekt, en alle nieuwe ontdekkingen brachten me verder. Ik kwam verhalen tegen over homoseksuele mannen (sodomieten) die vanwege hun seksuele gedrag tot levenslang veroordeeld werden en naar het Rasphuis gestuurd werden. Die verhalen vielen buiten de oorspronkelijke missie van het Rasphuis. Homoseksueel gedrag, toen sodomie geheten, was verboden. Als iemand betrapt en opgepakt werd, werd hij naar de gevangenis gestuurd, of kreeg de doodstraf, of werd voor eeuwig uit de stad verbannen. Verder leidde mijn onderzoek naar het verhaal van Jan Wissing. Wissing, oorspronkelijk uit Lubeck, was de eigenaar van een beruchte herberg, het Serpent, op de oude vismarkt, die jaren als Lolhuis fungeerde. Een herbeg waar mannen seksueel contact hadden. In 1764 werd Wissing opgepakt en beschuldigd van groepsmasturbatie, tot levenslang veroordeeld en naar het Rasphuis gestuurd; waar hij tot zijn dood in 1781 is gebleven. Door zijn verhaal ben ik verder gaan zoeken naar meer verhalen van sodomieten die in de Stille of Secrete Plaats, in de kelder van het Rasphuis, opgesloten werden.

Ik kwam tot de conclusie dat de connectie tussen Brazilië en Amsterdam niet het Braziliaanse hout is, maar wat op de poort [11] van het Rasphuis staat: Wilde Beesten Moet Men Temmen”. In Brazilië waren de Portugezen druk doende de oorspronkelijke inheemse bevolking en de zwarte afrikanen die als slaaf naar Brazilië waren getransporteerd, te “temmen”. Terwijl in het Rasphuis andere “beesten” getemd werden. Het Verbeterhuis was een huis om wilde beesten te temmen. Maar wat voor beesten waren in het Rasphuis opgesloten om Braziliaans hout te raspen? En wat waren de criteria om als beest geclassificeerd te worden? Ik laat deze vragen aan de bezoeker van de expositie om zelf een antwoord te vinden.'

Régis Gonçalves
February, 2025.

Referenties:
De herberg-dissertatie van Maarten Hell: op p. 257 schrijft hij kort over het Serpent en de gevolgen van de Sodomietenvervolging rond 1730. De dissertatie staat online: https://hdl.handle.net/11245.1/2caa072fe73f-4428-9793-5af42c1a3ff5
Bob Pierik: Zo veel leven voor de deur. Meulenhoff, 2023. Boon, L.J., 'Dien godlosen hoop van menschen'. Vervolging van homoseksuelen in de Republiek in de jaren dertig van de achttiende eeuw (Amsterdam 1997) 127- 131, 358.
Meer, T.A.M. van der, Sodoms zaad in Nederland. Het ontstaan van homoseksualiteit in
de vroegmoderne tijd. (Nijmegen 1995), 246.
Meer, T. van der, De wesentlijke sonde van sodomie en andere vuyligheeden.
Sodomietenvervolgingen in Amsterdam 1730-1811 (Amsterdam 1984).
Sjoerd Faber (Strafrechtspleging en criminaliteit, o.a. p. 197-202)

1“Virtutis Est Domare Quae Cuncti Pavent”- Seneca, 1ste eeuw.

Régis Gonçalves
Born Brazil, lives Amsterdam
2025
www.regisgoncalves.com
@studioregisprojects