Arti et Amicitiae is een van de grootste en oudste kunstenaarsverenigingen van Nederland. Arti is een levendige en unieke culturele ontmoetingsplek met een uitgebreid en afwisselend tentoonstellings- en evenementenprogramma. Arti bestaat sinds 1839 en is gehuisvest in een rijksmonument aan het Rokin in Amsterdam. 

Gebouw

De vereniging kocht in 1840 drie panden aan het Rokin en het Spui. Het pand aan het Rokin 112 werd in 1840 verbouwd met een museumzaal op de verdieping, ontworpen door M.G. Tetar van Elven. In 1853 volgde een meer ingrijpende verbouwing door architect J.H. Leliman, waarbij de panden een nieuwe voorgevel kregen aan het Rokin. In 1893 vond een derde verbouwing plaats onder leiding van architecten H.P. Berlage en A.C. Bleys, waarbij de hoofdentree werd verlegd en vernieuwingen in het interieur werden doorgevoerd. De huidige wens voor functieverbetering en verduurzaming van het pand sluit aan bij het herstellen en zichtbaar maken van deze waardevolle historische lagen.

De hoofdingang werd naar het Spui verplaatst en pas bij de verbouwing in 1962/64 kwam de hoofdingang weer aan het Rokin. Sindsdien is het aanzicht van Arti tot op heden niet veranderd.

In de zomer van 2023 is door Van Hoogevest Architecten en Graaff Bouwgroep begonnen met herstelwerkzaamheden aan de gevels, waaronder stucwerk, houtwerk, lood- en zinkwerk en schilderwerk. Om het monument energetisch te verbeteren zonder afbreuk te doen aan de monumentale waarden, zijn aan de binnenzijde achterzetgevels toegevoegd. Hierin zijn nieuwe ramen met isolatieglas opgenomen.

Deze werkzaamheden, samen met het gevelonderhoud, vormen de eerste fase van het masterplan dat in 2019 is opgesteld door Van Hoogevest Architecten. Het plan omvat een integrale renovatie van het monumentale pand, met functionele verbeteringen aan het interieur en behoud van de rijke historische gelaagdheid. De subsidie vanuit de Subsidieregeling Instandhouding Monumenten (SIM) heeft deze eerste restauratiefase financieel mogelijk gemaakt. Fondsenwerving is nu nodig voor de volgende fasen van het project.

Beelden sociëteit

De beeldhouwer Franz Stracké vervaardigde in 1855 in opdracht van het toenmalige bestuur vier twee meter hoge beelden van geschilderd grenenhout voor de nieuwe gevel, symbolen van de bouwkunst, beeldhouwkunst, schilderkunst en graveerkunst. Tijdens de restauratiewerkzaamheden rond 1963 werden ze van de gevel gehaald, omdat ze teveel beschadigd raakten. Piet Kuster voerde de intensieve restauratie uit, die acht jaar duurde, waarna de beelden een plek kregen in de sociëteit. De huidige beelden die de gevel sieren zijn in 1989 gemaakte afgietsels in gepatineerd brons.

De symmetrische, gepleisterde voorgevel is verdeeld in zeven traveeën, een vroeg voorbeeld van het eclecticisme in Amsterdam, en wordt bekroond met een fronton, waarin een zandstenen gevleugelde ossenkop is aangebracht. De ossenkop is het embleem van Arti en symbool van de evangelist Lucas, patroonheilige van de schilderkunst.

Arti was de eerste vereniging in Nederland waarin beeldende kunstenaars het voor het zeggen hadden. Het statige gebouw weerspiegelt de verbetering van de status van kunstenaars in de 19e eeuw.

Hal Arti

In 1893/94 werd de indeling van het gebouw gewijzigd onder leiding van H.P. Berlage en A.C. Bleys. De sociëteit op de begane grond dateert uit die tijd, de in zeventiende eeuwse stijl uitgevoerde schouw is een ontwerp van Bleys. Het in vakken verdeelde houtenplafond is met ornamenten beschilderd. Het trappenhuis en de hal zijn grotendeels ontworpen door Berlage, evenals het gevarieerde meubilair in de sociëteit, dat tot op de dag van vandaag dagelijks gebruikt wordt. Het baldakijn-achtige houten plafond in het trappenhuis is in gedecoreerde vakken verdeeld.