Annunciatie, een tentoonstelling als beeldverhaal, is de titel van een nieuwe installatie van Willem Speekenbrink(1953) die van 4 tot en met 15 maart 2024 in artspace van Arti et Amicitiae in Amsterdam te zien is. De installatie bestaat uit acht beelden. Zes ervan zijn in eerdere installaties te zien geweest. Het steeds opnieuw ordenen van zijn beelden, als een beeldend alfabet, vormt voor Speekenbrink een belangrijke inspiratiebron. Het leidt tot andere inzichten en nieuw werk. Ambiguïteit van het beeld, tot leven wekken, conceptie, vernietiging en dood zijn echter constanten in zijn werk die ook in deze installatie terugkomen.
Een lichtstraal trekt als eerste de aandacht. Een goudkleurig object dat op ooghoogte en in een vrouwelijke buikholte is geplaatst gloeit warm op in de schaars verlichte expositieruimte. De buik, gekaderd in een vierkant, staat op twee hoge sokkels, die als het ware de in aanzet aanwezige benen onder de buik verlengen. De vorm in de buikholte zit op de plaats van de baarmoeder. Waar je de foetus zou verwachten zit echter een vogelvis. De titel van de installatie Annunciatie of aankondiging en het licht op de vogelvis lijken te verwijzen naar voorstellingen uit de christelijke iconografie. Daarin deelt de aartsengel Gabriël Maria mee dat ze zwanger zal worden van de zoon van God. Dat zal gebeuren zonder tussenkomst van de seksuele daad via de heilige geest. Het moment van bevruchting wordt vaak voorgesteld als een lichtflits.
Hier wordt licht geworpen op een eveneens wonderbaarlijke bevruchting, die van een gouden vogelvis. Wat een vooruitzicht om door deze bevruchting te kunnen ontsnappen aan onze menselijke beperkingen. Te kunnen vliegen en onderwater te kunnen leven. Alhoewel het nog een vraag blijft hoe de vervlochten vorm van vogel en vis zich verder zal ontwikkelen. Deze eerste blik op de installatie stelt de daad centraal, de conceptie, dat wat tot leven gewekt wordt; het is de kunstenaar die de daad stelt en het kunstwerk animeert.
Maar er is meer in deze installatie die als een geheel gezien moet worden. Daarvoor moet je je erin begeven. Achter de buik met vogelvis zweeft een groot hol oog van glad gepolijst gips. De traanpunt maakt duidelijk dat het een linkeroog is. De iris is een cirkelvormige holte. In de rand daarvan staat een tekst geschreven in potlood en in kapitalen, Dooft het licht boven en Priapus onder. De achterkant van het oog is bijna helemaal open en laat aan de binnenzijde de materie zien waar de gips op is aangebracht. De tekst en het holle oog verwijzen naar de vruchtbaarheidsgod Priapus die met zijn enorme geslachtsdeel, en volgens sommige bronnen met zijn ejaculatie, het boze oog afwendt. Zowel zijn vermogen tot afweer van het kwaad als het schenken van vruchtbaarheid worden opgeroepen door dit holle oog. Welk onheil is afgewend of welk onheil moet afgewend worden, die vraag kun je je als kijker stellen.
Het enorme geslachtsdeel van Priapus is indirect aanwezig in deze installatie en wordt geflankeerd door drie uit parafine bestaande beelden. Rechts van het oog rijzen op twee cirkelvormige schijven onregelmatig gevormde zuilen omhoog die eindigen in een wolkachtige vorm, een kleine en een grote. De twee objecten geven een moment weer van een atoomontploffing. Fascinerende vormen ondanks de vernietigende, door mensen geschapen, kracht. Door de kunstenaar bevroren in materie. Links staat een compactere vorm op een korte zuil, waarop twee onregelmatige bolvormen bruisen. Het is een vulkaanuitbarsting brullend van een energie die diep vanuit de aarde omhoog gestuwd wordt. Waar Priapus het onheil weet af te wenden met zijn ejaculatie, staan vernietigende spuwende krachten onheilspellend in hun bevroren schoonheid.
Twee objecten aan en tegen de wand maken de installatie compleet. Een kleiner oog hangt aan de wand op ongeveer dezelfde hoogte als het boze ook en de vogelvis. Het bestaat uit twee massieve delen in glad gepolijst gips. Een rudimentaire oogvorm met daarbinnen, scherp afgetekend, een bol, de oogbol. Deze is afgeplat op de plek van de iris en een cirkelvormige holte daarbinnen geeft de pupil aan. Het oogt kijkt naar links. Het is een ongemakkelijk oog. Je voelt je bekeken, bespiedt, alsof het een een bewakingscamera is die je doen en laten kan volgen. Alhoewel het onheil van het boze oog is afgewend blijft dit oog onheilspellend open en aanwezig. In hoeverre kunnen we ons in deze tijd nog onbespied wanen.
Onder het bespiedend oog staat een vrouwelijke buikvorm als op de sokkel maar veel groter. De belichting op de gouden vogelvis, de overwegend witte tinten, de schaduwen die geworpen worden, maken de installatie visueel tot een geheel.
Deze aankondiging of annunciatie van Willen Speekenbrink is een beeldverhaal over de kracht en de macht van de daad en die ons doet nadenken over wie we zijn en waar we toe in staat zijn. Maar misschien is het beter de installatie te betreden met zijn eigen woorden: Unexpected combinations are the main source of inspiration in all of my works of art. The obvious becomes problematized. Nothing is what it seems which is characteristic for the current culture that seems to coherent of disinformation and threatens to fall apart. The beauty of destruction is horrifying.
De Artspace is geopend van maandag t/m vrijdag van 12.00 – 23.00 uur
(na 17.00 uur members only) De ruimte bevindt zich op de begane grond tegenover de bar.
Let op: de presentatie is geopend van maandag 4 t/m 7 maart en 11 t/m 14 maart